Zawód kierowcy nie należy do najłatwiejszych i wiąże się z niemałą odpowiedzialnością- zarówno za siebie, przewożony towar bądź pasażerów a także innych uczestników ruchu drogowego. Nic więc dziwnego, że chcąc być kierowcą transportu drogowego, należy nie tylko ukończyć odpowiednie kursy i otrzymać prawo jazdy oraz stosowne uprawnienia, ale także przejść szereg obowiązkowych badań. Mają one na celu potwierdzenie zdolności danej osoby do wykonywania tak istotnego zawodu.
Nadmienić należy, iż każda osoba przystępująca do egzaminu na prawo jazdy- najczęściej jest to kategoria B- zobligowana jest do przejścia podstawowych badań, dzięki którym można określić, czy niema żadnych przeciwskazań zdrowotnych do rozpoczęcia części praktycznej kursu, podejścia do egzaminu oraz jazdy samochodem po otrzymaniu uprawnień. Na badania te najczęściej składa się konsultacja lekarska, ankieta dotycząca stanu zdrowia, badanie okulistyczne, badanie słuchu oraz równowagi. Jeśli jednak z prowadzeniem pojazdów wiążemy naszą przyszłość zawodową, musimy liczyć się z tym, że czeka nas szerszy zakres badań.
Konieczność wykonywania badań kierowców zawodowych wynika z przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2019 r. poz. 2140 z późniejszymi zmianami). Obowiązek ten dotyczy osób, które wykonują przewóz drogowy, a więc podróżują po drogach publicznych pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonych do przewozu ponad 9 osób łącznie z kierowcą. Badania te służyć mają stwierdzeniu przeciwskazań zdrowotnych bądź ich braku w celu wykonywania pracy na stanowisku kierowcy zawodowego. Muszą być one wykonane przez uprawnionego lekarza, składają się z określonych badań lekarskich- różniących się w zależności od kategorii prawa jazdy oraz od tego, czy są to badania wstępne, czy też okresowe, a także testów psychologicznych. W ustawie uregulowano także kwestię częstotliwości, z jaką badania te powinny być przeprowadzane. Zgodnie z przepisami pierwsze badanie powinno odbyć się przed wydaniem świadectwa kwalifikacji zawodowych potwierdzającego ukończenie kwalifikacji wstępnej (badania wstępne), następne natomiast przed dniem wydania świadectwa kwalifikacji zawodowych potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego (badania okresowe). W praktyce oznacza to, iż są one regularnie odnawiane co 5 lat, w przypadku kierowców do ukończenia 60. roku życia i co 30 miesięcy wówczas, gdy kierowca przekroczy 60-ty rok życia. Obowiązek skierowania kierowcy na badania lekarskie oraz psychologiczne spoczywa na pracodawcy. On także ponosi wszelkie związane z tym koszty a także przechowuje kopie dokumentacji lekarskiej danego każdego pracownika przez cały okres trwania jego zatrudnienia, zaś w przypadku jego ustania, zobowiązany jest do wydania takowej dokumentacji kierowcy.
Podczas badań lekarskich lekarz posiadający stosowne uprawnienia sprawdza ogólny stan zdrowia osoby, natomiast szczególną uwagę zwraca się na działanie narządu wzroku- zwykle przeprowadzana jest konsultacja okulistyczna, badane pole widzenia, ocena widzenia zmierzchowego, widzenie barwy czerwonej czy reakcja na olśnienie; odbywa się konsultacja laryngologiczna i badanie słuchu; konsultacja neurologiczna, sprawdza się prawidłowość działania układu nerwowego, krążenia i oddechowego, sprawność narządów ruchu a także ogólny stan psychiczny oraz brak objawów nadużywania alkoholu i innych używek. Po badaniu lekarz na druku zaświadczenia profilaktycznego wydaje orzeczenie o wystąpieniu bądź braku przeciwskazań do wykonywania zawodu kierowcy zawodowego. Dokument taki musi być opatrzony dwiema pieczątkami, potwierdzającymi uprawnienia lekarza.
Prócz badań lekarskich kierowca zawodowy musi przejść badania oraz testy psychologiczne, zaś jedynie pozytywny ich wynik uprawnia do podjęcia pracy w zawodzie kierowcy. Badania te mają na celu stwierdzenie braku bądź wykazanie występowania przeciwskazań na tle psychologicznym, uniemożliwiających prowadzenie pojazdów. Badanie takie składa się z kilku części. W pierwszej z nich odbywa się konsultacja psychologiczna, podczas której specjalista ocenia zachowania kierowcy podczas przeprowadzanego wywiadu. Następnie wykonywane są szczegółowe testy diagnostyczne, których celem jest ocena zdolności intelektualnych oraz predyspozycji osoby, jej osobowości czy sprawności psychomotorycznej. Bardzo ważnym elementem jest także sprawdzenie, jak osoba badana radzi sobie w nagłych i stresujących sytuacjach. Są to badania dość szczegółowe, dzięki którym zyskuje się pewność, iż dana osoba pod każdym względem może wykonywać zawód kierowcy.
Badania kierowców zawodowych są niezwykle istotne, bowiem mają za zadanie nie dopuścić do wykonywania zawodu osób, których jazda ze względu na problemy natury zdrowotnej mogłaby zagrażać bezpieczeństwu zarówno samego kierowcy, jak i pozostałych osób. Negatywna opinia lekarza może całkowicie uniemożliwić podjęcie pracy w charakterze kierowcy zawodowego bądź nałożyć obowiązek częstszego powtarzania określonych badań.