Czas pracy kierowcy – najważniejsze informacje

Każdy zawodowy kierowca, wykonując codziennie swoje obowiązki, staje przed bardzo dużą odpowiedzialnością- musi sprawnie wykonać powierzoną mu pracę a jednocześnie przestrzegać przepisów dotyczących czasu pracy. Jest to niezmiernie istotne, gdyż wpływa na bezpieczeństwo samego kierującego, jak i pozostałych uczestników ruchu drogowego.

Regulacje tej kwestii są dość skomplikowane, dlatego pojawia się wiele niejasności i sprzecznych opinii w definiowaniu czasu pracy kierowcy, przerwy czy odpoczynku a to prowadzi często do wysokich kar, w przypadku przeprowadzonej kontroli drogowej  lub kontroli inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. Niniejszy artykuł stanowi więc kompendium wiedzy, mające pomóc w przybliżeniu tematu i rozwianiu wszelkich wątpliwości.

Przepisy prawne regulujące pracę kierowcy zawodowego

Sprawy związane z pracą zawodowego kierowcy regulują akty prawne zarówno ustawodawcy europejskiego, jak i polskiego. Do podstawowych i najważniejszych dokumentów normalizujących pracę kierowcy, w tym także czas jego pracy należą:

• Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającym rozporządzenia Rady nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11.04.2006);
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. 2007 r. Nr 125, poz. 874 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r.– prawo przewozowe (Dz. U. 2000 r. Nr 50, poz. 601 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. 1951 r. Nr 4, poz. 28 z późniejszymi zmianami).

Definicje stosowane w przepisach

Z uwagi na dużą częstotliwość wykonywania pracy kierowcy zawodowego na trasach międzynarodowych, weźmiemy pod uwagę przede wszystkim normy zawarte w rozporządzeniu Wspólnoty Europejskiej, jako aktu prawnego będącego w hierarchii ponad przepisami krajowymi.

Rozporządzenie to wprowadza przede wszystkim regulacje dotyczące czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku kierowców poruszających się na terenie Państw Członkowskich.

Do prawidłowego zrozumienia niniejszych przepisów, konieczne jest poznanie kluczowych definicji. I tak zgodnie z rozporządzeniem:

• „Przewóz drogowy” oznacza każdą podróż odbywaną w całości lub części po drogach publicznych przez pojazd, z ładunkiem lub bez, używanym do przewozu osób lub rzeczy;
• „Kierowca” oznacza osobę, która prowadzi pojazd nawet przez krótki okres, lub która jest przewożona w pojeździe w celu podjęcia w ramach swoich obowiązków jego prowadzenia w razie potrzeby;
• „Przerwa” to okres, w którym kierowca nie może prowadzić pojazdu ani wykonywać żadnej innej pracy, wykorzystywany wyłącznie do wypoczynku;
• „Odpoczynek” oznacza nieprzerwany okres w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem;
• „Tydzień” oznacza okres od godz. 00:00 w poniedziałek do godz. 24:00 w niedzielę;
• „Czas prowadzenia pojazdu” oznacza czas trwania czynności prowadzenia pojazdu zarejestrowany automatycznie lub półautomatycznie przez urządzenia rejestrujące, lub też ręcznie.

Rozliczanie kierowców

Zasady ogólne czasu pracy kierowców

Czas pracy kierowcy 

Zgodnie z przepisami, maksymalny dzienny czas prowadzenia pojazdu wynosi 9 godzin a dwa razy w tygodniu czas pracy może wynosić maksymalnie 10 godzin. Przekroczenie 9 godzin jazdy nawet o 5 minut uznawane jest za wydłużony okres prowadzenia. Tygodniowy czas prowadzenia pojazdu, który liczy się od północy w poniedziałek do 24:00 w niedzielę, nie może przekroczyć 56 godzin. Regulacjami objęty jest tu także czas spędzony za kierownicą obejmujący dwa następujące po sobie tygodnie– nie może on przekroczyć łącznie 90 godzin. Należy mieć świadomość, że przepis ten dotyczy zawsze każdych dwóch tygodni następujących po sobie, a więc jeśli w jednym tygodniu kierowca spędził za kierownicą 50 godzin, to w następnym tygodniu może wyjeździć za kółkiem jedynie 40 godzin a w jeszcze kolejnym znów 50, gdyż brany jest pod uwagę tydzień bieżący i poprzedni.

W rozliczaniu czasu pracy kierowcy bardzo istotna jest kwestia tego, co ustawodawca zalicza do czasu pracy, bowiem termin ten często błędnie jest traktowany wyłącznie za okres, w którym kierowca prowadził pojazd posiadający tachograf i wykonując przewóz rzeczy powyżej 3,5t dmc lub przewóz powyżej 9 osób Natomiast do czasu tego należy doliczać również inne aktywności kierowcy, jak chociażby dojazd samochodem osobowym do miejsca rozpoczęcia pracy właściwej lub załadunek pojazdu.

Przerwa w pracy kierowcy

Każdy kierowca jest zobligowany do zrobienia przerwy w pracy. Rozporządzenie wskazuje również szczegółowo, kiedy przerwa ta ma być zrealizowana-  a więc po okresie prowadzenia pojazdu, który trwa 4,5 godziny, kierowca musi skorzystać z ciągłej przerwy, która będzie trwać co najmniej 45 minut. Istotna jest tu informacja, iż przerwę ciągłą można rozłożyć na przerwę dzieloną, której minimalny czas wynosi 15 minut, w taki sposób, by uwzględniała maksymalny czas jazdy bez przerwy. Ważna jest natomiast kolejność- pierwsza przerwa dzielona musi trwać co najmniej 15 minut, zaś druga przerwa dzielona co najmniej 30 minut. W praktyce wygląda to w ten sposób, że kierowca rozpoczyna jazdę i prowadzi przez 3 godziny, po czym postanawia zrobić sobie 15 minut przerwy. Następnie po 1,5 godzinie jazdy może zrobić kolejną przerwę, wynoszącą co najmniej 30 minut (tak, by podczas 4,5 godziny czasu spędzonego za kierownicą, skorzystał z 45 minut przerwy łącznie).

Odpoczynek w pracy kierowcy

Kolejny obowiązek zawarty w rozporządzeniu dotyczy konieczności skorzystania przez kierowcę z dłuższego odpoczynku- dziennego oraz tygodniowego.

Odpoczynek dzienny może być wykorzystany na trzy sposoby:

• Odpoczynek standardowy pełny – odpoczynek regularny 11 godzinny;
• Odpoczynek dzielony pełny – odpoczynek regularny odebrany w dwóch częściach- pierwszy z nich trwający co najmniej 3 godziny, zaś drugi co najmniej 9 godzin;
• Odpoczynek skrócony- odpoczynek skrócony co najmniej 9 godzin, z zastrzeżeniem, iż pomiędzy dwoma odpoczynkami tygodniowymi kierowca może wykorzystać maksymalnie 3 takie przerwy.

Ważnym warunkiem odpoczynku dziennego jest jego nieprzerywalność a więc podczas jego trwania nie można wykonywać nawet najkrótszych podjazdów jak chociażby ustąpienie miejsca na parkingu czy tankowanie pojazdu. Należy pamiętać, że każde takie przerwanie odpoczynku powoduje jego zakończenie.

Kolejną istotną kwestią jest to, że odpoczynek dzienny można odbywać wyłącznie w pojeździe wyposażonym w odpowiednie miejsce do spania a jeśli w pojeździe go brak, odpoczynek powinien być spędzony poza nim.

Odpoczynek tygodniowy kierowca może wykorzystać na dwa sposoby:

• Regularny tygodniowy okres odpoczynku- trwający co najmniej 45 godzin;
• Skrócony tygodniowy okres odpoczynku- trwający krócej niż 45 godzin, który można na pewnych warunkach skrócić do nie mniej niż 24 kolejnych godzin.

W każdym dwutygodniowym okresie aktywności kierowca musi wykorzystać dwa pełen odpoczynki regularne, bądź co najmniej jeden odpoczynek regularny i jeden skrócony. Rekompensatę za okres niewykorzystany należy zaś wykorzystać jednorazowo  w całości przed upływem trzeciego tygodnia. Zaległego odpoczynku nie można wybierać w częściach. Skrócony odpoczynek tygodniowy można wykorzystać w pojeździe posiadającym odpowiednie miejsce do spania, natomiast pełne odpoczynki tygodniowe należy spędzać poza pojazdem.